KAPILAR VE PENCERE BİRLEŞİMLERİ

Doğrama işleri diye adlandırılan kapı ve pencere yapımı günümüzde mobilyacılıktan ayrılara, yapıcılığın başlıca uğraşlarından bir meslek dalı durumuna gelmiştir. Buna karşılık ilerde çalışmalarda zaman zaman doğrama konusu ile karşılaşabileceği, birbirlerini tamamlayan mesleklerin yakın ilişkisi ve genel bir bilgi edinmenin yararı düşünülerek doğrama işleri de öğretim programına konulmuştur.

Bu nedenle başlı başına bir kitap konusu olabilecek kadar geniş bir mevzuudur.

KAPILAR

Özel konutlara ilişkin kapılar iç, dış ve bahçe kapılar olarak üç grupta toplanabilir. İç kapılar ev veya dairelerin oda, salon, mutfak ve bölümlerine girişte kullanılan kapılardır. Güney ve yağış etkilerine karşı bulunmayan bu kapılar konstrüksiyon özellikleri daha basit ve yalındır.

Duvar örgüsüne daha önce gömülmüş bulunan takozlara kapı kasası çeküle denetlenerek çivilenir ve sıkıştırma kamalarıyla pekiştirilir. Sıvadan sonra kapının açılacağı yönden lamba görevini yapmak karşı yönde duvar ile kasa aralığını kapatmak üzere pervazlar bağlanır.

Pervaz köşeleri gönye burun olarak gönye burun olarak düz veya zıvanalı şekilde çatılır. Pervazların sıvaya tam oturtamayacağı düşünülerek kenar açıklıklarını örtmek ve daha zengin bir görünüş sağlamak amacıyla lambalı ve profili bir çıta dolaştırılır. Oda kapılarında çoğunlukla eşik olmaz. Bu nedenle alt kısımlar taba döşemesi olarak bırakılır ve pervaz uçları döşeme kapılması içinde kalır.

Kapılar kasaya lambalı olarak takılır, ve gömme menteşe ile bağlanır. Rahat kullanışı sağlamak için kulp merkezleri 105-110 cm yükseklikte olur.

Özel konutların iç kapılarında yükseklik 200 cm genişlik 90 cm dolayındadır. Banyo, kiler, tuvalet, bodrum vb. Gibi bölümler için kapı genişliği 70 cm ye kadar düşer.

İç kapıların başlıca konstrüksiyon şekilleri şunlardır.

1- Izgara (telara) kontraplak

2- Çerçeve içine kontrpalak ve cam

3- Çerçeve içine masif tabla (tablaruka)

Izgara olarak hazırlanmış ve iki yüzden kontrplakyapıştırılmış bir iç kapının kitap sayfasına sığdırmak için 1/20 ölçekli net resmi ve 1/2 ölçekli yerel kesitleri verilmiştir.

Oda kapıları özel bir durum olmadıkça içeriye açılır ve kapı duvar ortasına değilse menteşeler yan duvar tarafına konulur. Şeklin sağındaki a üst yerel kesitinde kasa ve kapıya ilişkin konstrüksiyon ve ölçü ayrıntıları verilmiştir.

Burada kapı çerçevesinin dış cumbasına kontrplaktan önce sert ağaçtan bir çıta çevrilmiştir. Bunun başlıca yararı darbeler karşı kolayca ezilmeyi önlemek menteşe ve kilidin daha sağlam bağlanmasını sağlamaktır. Bazı kapılarda bu çerçeve çıtalarının kontrplâktan sonra yapıştırıldığı da görülmektedir. Ancak masif çıta kapı ile eşit ölçüde çalışmadığından yağlı boyadan sonra yüzey farkı yapmaktadır.

Izgara konstrüksiyonunun çok uygulanan bir başka şeklide çerçeve kayıtlarını sert ağaçtan hazırlamak ve iki yüzden açılan lambalara kontrplak yapıştırmaktır. Kontrplak iç ölçüden küçük hazırlanır ve meydana gelen kinişe kordonlu çıta yapıştırılır.

B yan yerel kesitinde kapının altı görülüyor. Buraya taban açıklığını örtmek için iki parça lastik konulmuştur. Hava akımını ve kokuyu önlemek için özellikle banyo, tuvalet ve mutfak kapılarında bu önlem uygulanır. Odaların aydınlığını kapalı koridor ve antrelere yansıtmak için çoğunlukla üst bölmeler camlı olarak yapılır. Zorunluluk olmadıkça alt bölümlere cam koymak sakıncalıdır.

Sokak, bahçe ve balkona açılan dış kapılar gerektiğinde çift kapılar olarak da yapılabilir. Balkonda ışık alma zorunluluğu doğduğunda ve dışarıya oturarak görebilmek için her üç bölmeye cam tıkılabilir. Fakat yağışlara karşı tabandan belirli bir yükseklik masif tablalı olarak hazırlanmış ayrıca yağmur sularını eşik durumuna dışına akıtmak için alta bir yağmurluk konulabilir.

AYNALI-TAHTA TABLALI-KASA

kapı boşluğu kenarındaki duvar kalınlığı fazla olduğu ve kasa ile kaplanması istendiğinde, somya kasa ekonomik olmayacağından ve geniş olan kasa kolaylıkla şekil değiştirebileceğinden tablalı kasa yapılır. Kalınlığı 35-35 mm olan tahta tabla çerçeveyi teşkil eden 45 mm kalınlığında 60-75 m genişliğinde yarım yatıklı kasalar arasına kirişli geçme yapılarak yerleştirilir. Bu tip kasaların kullandığı kapı kanatları da tablalı yapılır ve kasa tablaları kanat tablaları ile aynı hizada tertiplenir.

PERES-KONTRA TBLALA-KASA

Aynalı tablalarda olduğu gibi ve aynı koşullarda yapılır. Çerçeveyi oluşturan 45-60 mm veya 45-75 mm kesitli kasalar arasına 4-6 mm arasında seçilen kontrplak uygulanır. Seçilen kontrplâk kinişli geçme yapılan ızgara üzerine kaplanarak ve lambalı bindirme, lambasız bindirme yapılıp ek yerleri çıta ile kapatılarak veya tüm yüzey kaplanarak yapılabilir.

YARIM YATIK-YASSI-KASA

İç kapılarda duvar kalınlığı fazla olduğunda kasanın ekonomik olması için yassı kasa uygulanır. Bu kassalar genellikle kapının açılacağı duvar kenarına konur ve pervaz çakılır.

ÇAKMA KAPI KANATLARI

Binalarda dış kapı kanadı olarak çerçevesiz yapılırlar telöre ve yarım kasa şekli tercih edilir. Çakma kapı kanatları parmaklıklı, tek katla çakma ve çift katlı çakma tutkalla yapılırlar.

PARMAKLI ÇAKMA KAPI KANATLARI

Bahçe kapılarında 30x50-120mm genişliğindeki kuşaklara dik ve yatay duracak şekilde aralıklı çakılarak yapılır. Kapa kanadının iki yanındaki serenler parmaklık çıtası kalınlığında ve 80-120 mm genişliğinde kuşaklara dik ve yatak duracak şekilde aralıklı çakılarak yapılır .kapa kanadının iki yanındaki serenler parmaklık çıtası kalınlığında ve 80-120 mm genişliğinde alınır. Kapının sarkmasını önlemek üzere dar kapılarda tek-geniş kapılarda 90--120 mm genişliğinde çift çapraz kullanılır. Bu kapılarda menteşeler dövme demirden yapılır ,ve üstten kilit kullanılır.

TEK KATLI TAHTA ÇAKMA KAPI KANATLARI

Binaların iç ve dış kapıları genellikle çerçeveli ve tablalı olarak yapılır. Yanlarda seren ve alt ve üstlerde başlıkların meydana getirdiği kanat çerçevesi gerekli görülen yatay ve dik kayıtlara bölünerek çerçeve meydana getirilir. Çerçeveyi meydana getiren bu parçalar birbirlerine zıvana geçme yapılarak birleştirilir ve birbirine tutkallanır.

Masif tahta tabla uzunluk ve genişliğine göre düz ve geçmeli iki ve daha fazla tahta yan yana getirilerek ve tutkallanarak elde edilir. Masif tablanın yüzeyleri işlenir ve kenarları düzgün profil meydana getirecek şekilde inceltilir. İç kenarlarında zıvana açılan kapı kanat seren ve başlıkları birleştirilen tablanın inceltilen kenarları zıvanalara yerleştirilir.

YATAY TAHTA TABLALI KAPI KANATLARI

Genellikle dış kapı kanatalarında kullanılır. 80-150 mm genişliğinde geçme tahtalar dışta yatay durumda tek ve çift katıl olarak çerçeve arası boşluğu kapatılır. Dış kapılarda suyun ısınmasını önlemek için alt başa damlalık veya yağmurluk parçası çakılır.

DİK TAHTA TABLALI KAPI KANATLARI

Dış kapılarda kanatların güzel görünüşlü ve sağlam olması için 80-150 mm genişliğinde tahtalar kinişli geçmelerle birleştirilerek çerçeve ve içi kapatılır. Kaplamanın dış yüzü çerçeve ile aynı hizada içeride ve dışarıda yapılabilir ..

PRESE KAPI KANATLARI

Binalarda genellikle iç kapı kanatlarda yapımında kanat çerçevesinin içine dolgu yapılar ve iki yüzeyine levha halindeki malzeme tutkalla yapıştırılıp ve prese edilerek kaplanır. Çerçeve arasındaki boşluklara kafes paket, çıta ve ızgara dolgusu yapıldıktan sonra iki yüzeyi kaplanır. Kaplama malzemeleri kontrplak, odun lifi, levhası, yonga levhası ve suni tahta türleridir. Bu kapı kanatlarında çam boşluğu bırakılması istenirse etrafına çerçeve yapılır.

PENCERELER

Konutlarda çevreye açılan doğal aydınlatmayı ve havalandırmayı sağlayan pencerelerde dış ölçüler çok farklıdır. Yapının bölgesel ve mimari özelliğine göre bölümlendirmelerde değişik göstermektedir.

Pencerelerde kapılar gibi kasalı olarak hazırlanır ve kombine durumda yerine takılır. Kenar açıklıkları sıva ile örtülür, ve gerekirse bir çıta dolaştırılır. Şekil 320’de bir pencere kesitinin üç görüntü verilmiştir. Burada standart kasa ve çerçeve ölçüleri ile lamba pah ölçüleri orantıları belirtilmiştir.

Yağmurluğun kapattığı kasa alt kaydına lamba köşesine bir kanal açılmıştır. Bu kanal içeriye toplanan suyun dışarıya atılması eğimli olarak açılacak birkaç delikle sağlanır. Delik içine uygun ölçüde bir çinko boru yerleştirilirse daha yararlı olur. Kasanın duvara gelen yüzlerine açılmış olan oluklara katrana batırılmış veya kendir lifi yerleştirilmesi nemi önler.

Bu ayrıntılarda özellikle dikkat edilmesi gerek kasa açığını kapatan köşe çıtalarının daha iyi oturtması için geniş açılı hazırlanması yağmurluk altına açılan oluğun çeyrek daire şeklinde olması ve meslekte parapet diye adlandırılan taban tahtasının kasaya kinişle geçirilmesi ve yüzüne yine su toplama kanalı açılması gibi incelikler vardır.

Çift kanat eğik lambalı olarak birbirine karşılıkta iki yüzden konulan binilerle dış etkiler önlenmeye çalışılmaktadır. Yukarı çıkan kirli havanın atılası için üste konulmuş havalandırma kanadı alttaki menteşelerinden belirli bir eğimde açılabilmektedir. Kanadın eğimi kasa kaydına konulan bir stop düzeni ile sağlanmaktadır.

Üst kat pencereleri için yağışın ve güneşin etkilerine alt kat pencereleri için aynı zamanda dışardan girme olasılıklarına karşı ağaç panjurlarda kullanılır.

Panjurlar bir çerçeve içine eğimli olarak açılmış kanallara yerleştirilen çıtalardan oluşmuştur. Bu çıtaların iki baştan birer madensel pimle bağlı olarak bir kolla eğim değiştiren türleride vardır. Hava şartlarına ve ışık durumuna göre panjurla açık yani yatay veya kapalı duruma getirilebilir.

Yukarıda örneğini verdiğimiz ağaç panjurların yerini günümüzde alüminyumlu çerçeveli ve plastik örtülü koruyucular almış gibidir .Anca mimarî estetik yönünden ağaç panjurların yinede arandığı bir gerçektir.

Çağımızda pencere yapım tekniği her geçen gün yeni aşamalar getirmektedir. Örneğin geçmişte soğuk bölgeler için çift pencere yöntemi geçerli iken bugün fabrikasyon olarak hazırlanan standart boyutlarda çift katlı özel camlar daha pratik ve yararlı olmaktadır. Özellikle resmi yapılarda alüminyum doğramaya geniş yer verilmektedir.

üst duvarın çıkma olması hali:

bu halde alt ve üst duvarlar normal şekilde olup alt kat duvarına dayanan uzatma kirişleri ucuna ikinci kat duvarı oturulur.

bazen uzatma kirişleri iki yana tertiplenir ve kat kirişleri dışarıya doğru uzatılır.

bazen uzatma kirişinin altına düz bir payanda vurulur, böylece kiriş boyutlarında ekonomi sağlanır

Bazen bu payanda eğri olarak yapılır, bu şekil yüke çalışma bakımından çok elverişsiz ise de görünüşü daha güzeldir.

Bazen birinci katı kâgir veya tuğla olarak yapılan binaların üst katları ahşap olarak yapılır. Bu taktirde ahşap duvar kısmının yapılışı şimdiye kadar tâbi edilen şekilde olur. bazen duvar üzerine birkaç sıra tuğla ile genişletme yapılarak üst ahşap duvar buna oturtularak dışarı atılır.

Ahşap bina kısımlarının birleşme noktaları:

Tabanlar yarım kalınlıkta olarak veya kırlangıç kuyruğu olarak birleştirilir.

dikmeler tabanlara zıvana lamba veya kırlangıç kuyruğu şeklinde birleştirilir. Payandalar tabanlara zıvana lamba veya çentme şeklinde birleştirilir.

c- Geçme kereste Duvarlar kereste bol ve ucuz olan yerlerde duvarlar üst üste kereste oturtarak yapılır. Yalnız keresteler arasında bağlantı sağlamak ve duvarları birbirlerine kenetlemek için uçlara kertikler yapılır

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLER

1. İş parçaları 6. Çekiç 11. Tutkal

2. Marangoz tezgahı 7. El breyzi 12. Şapkalı gönye

3. El testeresi 8. Matkap ucu 13. Iskarpela

4. Metre 9. 1/1 tatbikat resmi14. Nişangeç

5. Kalem 10. El mengenesi 15. Takoz 16. Delik kalemi

İŞLEM BASAMAKLARI

1. İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız.

2. İşlem parçalarını markalayınız.

3. Alt parçanın oyulacak kısmını üste getirerek tezgahı mengene ile tespit ediniz.

4. Oyulacak kısmı çizgilere dikkat ederek 1/2 ye kadar uygun delik kalemi ile usulünce oyunuz.

5. Yanlarda kalem kısımları ıskarpela ile usulünce alınız

6. Alt parçayı sökünüz.

7. Üst işlem parçasının alınacak kısmı üste gelecek şekilde tezgaha tespit ediniz.

8. Parçanın uç kısmındaki atılacak fazlalıkları usulünce testere ile kesiniz ve atınız.

9. Kesilecek kısmı 6/5 e kadar çizgiden usulünce testere ile kesiniz.

10 Çizgiye kadar ıskarpela ile alınız, gönye ile düzgünlük ve dikliğini kontrol ediniz.

11. Parçanın diğer yüzüne 9. Ve 10 işlem basamaklarını uygulayınız.

12. Alt parçaya üst parçayı aralık vermeyecek şekilde takınız.

13. Delinecek kısmı el beyzî ile deliniz.

14. Ağaç kavelayı tutkallayarak usulünce çakınız ve kesiniz.

15. Tezgahı temizleyiniz.

16.İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

KURT AĞZI EK

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLİRİ

1. İşlem parçaları 6. Çekiç 11. El mengenesi (2 ad)

2. Marangoz tezgahı 7. Tutkal 12. Takoz 13. Matkap

3. El testeresi 8. 90° şapkalı gönye ucu

4. Iskarpela 9 . Kalem 13. 1-1 tatbikat resmi

5. El breyzi 10. Metre

İŞLEM BASAMAKLARI

1. İşlem için gerekli araç ve gereçler tezgaha sıralayanız

2. İşlem parçalarını markalayınız.

3. İşlem parçalarından birini alınacak kısım yukarıya gelecek şekilde cumbası üzerine tezgaha el mengenesi ve takoz ile tespit ediniz.

4. El testeresi ile paçanın 2-3 h mesafeden ucunu h/6 ya kadar usulüne uygun kesiniz.

5. Iskarpela ve çekiçle markalama esnasında tespit edilmiş çizgiye kadar usulüne uygun alınınız

6. Aynı işlem basamaklarını diğer işlem parçasına uygulayanız

7. üst üste, aralık kalmayacak şekilde mengenelerle tezgaha tespit ediniz.

8. Markalama esnasında tespit edilen yerlerden el breyzi ile deliniz.

9. Ağaç kavelaları tutkallayınız, usulüne uygun çakınız ve kesiniz.

10. İşlem parçalarını tezgahtan çözünüz.

11. Tezgahı temizleyiniz.

12. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

KAPI VE PENCERE ÜST BAŞLIK GEÇMSİ

İşlem Basamakları

1. İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız

2. İşlem parçalarını marka ediniz.

3. Direk işlem parçasını oyulacak kısım üste gelecek şekilde tezgaha el mengenesi ile tespit ediniz.

4. Uygun delik kalemini seçin ve orta 1/3 lük kısmı usulüne uygun oyunuz.

5. Yanlardaki 1/3 lük kısımları bir tarafta sıfır diğer tarafta 1/6 olacak şekilde ıskarpela ile usulüne uygun alınız.

6. Diğer parçanın alınacak kısımlarından biri üste gelecek şekilde tezgaha tespit ediniz.

7. Kesilecek kısmı yüksekliğin 1/3 üne kadar usulüne uygun el testeresi ile kesiniz.

8. Uç kısmı ıskarpela ile usulüne uygun 1/3 e k adar alınız ve gönye ile düzgünlüğüne bakınız.

9. Parçanın diğer yüzüne 7. Ve 8. İşlem basamaklarını uygulayınız.

10. Direğin alınan kısmına başlığın kolon kısmını tutkallayarak usulüne uygun takınızı ve gönye ile kontrol ediniz.

11. Delinecek kısmı el breyzi usulüne uygun deliniz.

12. Ağaç kavelayı tutkallayarak çakınız ve kesiniz.

13. Tezgahı temizleyiniz.

14. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine bırakınız.

KAPI VE PENCERE ÜST BAŞLIK GEÇMESİ

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ

1. İşlem parçaları 6- Çekiç 12- Şapkalı gönye

2- Marangoz tezgahı 7- El testeresi 13- Iskarpela

3- El testeresi 8- matkap ucu 14- Nişangeç

4- Metin 9- El mengenesi 15- Takoz

5- Kalem 10- 1/1 tatbikat res.16- delik kalemi

11- tutkal

KÖŞE DİREK GEÇMESİ

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLER

1. İşlem Parçaları 7- El breyzi 13- Iskarpela

2. Marangoz tezgahı 8- Matkap ucu 14- Nişangeç

3- El testeresi 9- 1/1 Tatbikat res. 15- Takoz

4- Metre 10- El mengenesi 16- Delik kalemi

5- Kalem 11- Tutkal

6- Çekiç 12- Şapkalı Gönye

İŞLEM BASAMAKLARI

1. İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgâha sıralayınız

2. İşlem parçalarını markalayınız

3. Köşede birleşen yatay işlem parçaların köşede düz bindirme ek yapmak işlemini uygulayınız

4. Direk işlem parçasının alınacak kısmı üste gelecek şekilde tezgaha tespit ediniz.

5. Uçtan 1/3 mesafeden ve 1/3 e kadar markalama esnasında tespit edilmiş çizgiden usulüne uygun, el testeresi ile kesiniz.

6 Kesilen kısmı ıskarpela ile alınız

7.Direğin diğer alınacak iki yüzüne aynı işlemi (5. Ve 6. İşlemleri) uygulayınız.

8. Köşe birleşmesinde tespit edilen oyulması gerekli yeri uygun delik kalemi ile usulüne uygun ve yüksekliğin 1/3 üne kadar oyunuz.

9. Direk işlem parçasını oyulan kısma takınız ve her iki taraftan dikliğini gönye ile kontrol ediniz.

10. El breyzi ile delinecek kısmı usulünce deliniz.

11. Ağaç kavelayı tutkallayarak usulünce çakınız ve kesiniz.

12. Tezgahınızı temizleyiniz.

13. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine bırakınz.

KÖŞEDE DÜZ BİNDİRMEK

KÖŞEDE DÜZ BİNDİRMEDE EK

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ

1.İşlem Parçaları 6- Çekiç 11.El mengenesi

2.Marangoz tezgahı 7.Tutkal 12.Takoz

3.El testeresi 8.90 Şapkalı gönye 13.Nişangeç

4.Iskarpela 9.Kalem 14.Matkap ucu

5.El breydi 10.Metre 15.1/1 Tatbikat resmi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız.

2.İşlem parçalarını markalayınız.

3.İşlem parçalarından birini yukarıya gelecek şekilde üzerine takoz koyarak el mengenesiyle tezgaha tespit ediniz.

4.Testere ile işlem parçasını çizilen yerden (parçanın ucundan”b”kadar mesafeden) h/2 ye kadar usulüne uygun kesiniz.

5. İşlem parçasını çözünüz işlem parçasını h/2 mesafesinden 4-5 mm daha az mesafeden nişangeçle kesilen yüz tarafından her iki cumbayı çiziniz.

6. Cumba yukarı gelecek şekilde işlem parçasını tezgaha tespit ediniz ve çizdiğiniz yerden bir önce kestiğiniz yere kadar usulüne uygun kesiniz, kesilen parçayı atınız

7. Parçayı çözünüz, kesilen kısım yukarı gelecek şekilde tezgaha tespit ediniz.

8. Iskarpela ve çekiç yardımıyla h/2 mesafesinden çizilen çizgiye kadar usulüne uygun alınız.

9. Gönyenin laması ile alınan kısmın düzgünlüğüne ve gönyeyi alınan kısımla cumbaya daya tarak dikildiğine bakarak kontrol ediniz.

10. Diğer işlem parçasına aynı işlem basamaklarını uygulayınız.

11. İki işlem parçasını alınan kısımlar üst üste ve aralarındaki açı 90° olacak şekilde el mengeneleri ile tezgaha tespit ediniz.

12. El breyzi ile markalama esnasında işaretlenen yerden deliniz.

13. Ağaç kavelaları tutkallayarak usulüne uygun çakınız ve kesiniz.

14. İşlem parçalarını tezgahtan sökünüz

15. Tezgahı temizleyiniz.

16. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerine koyunuz.

ORTADA DÜZ VE BİNDİRME EK

ORTADA DÜZ BİNDİRME EK

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇYLERİ

1- İşlem parçaları 6- Çekiç 11-Gönye

2- Marangoz tezgahı 7-El breyzi 12- İskarpela

3- El testeresi 8-Matkap ucu 13- Takoz

4- Metre 9- Tatbikat resmi 14- Nişangeç

5- Kalem 10- El mengenesi 15- Tutkal

İŞLEM BASAMAKLARI

1. İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız

2. Parçaları markalayınız

3. Parçayı, kesip atılacak kısım üste gelecek şekilde tezgaha el mengenesi ile bağlayınız.

4. Kesilecek yerleri el testeresi ile usulüne uygun olarak kesilmesi gereken yere kadar kesiniz.

5. Kesilen kısmı çizgiye kadar ıskarpela ile düzeltiniz.

6. Gönyeyi cumbaya dayayarak düzeltilen kısımların düzgünlüğünü kontrol ediniz.

7. İkinci işlem parçasını tezgaha tespit edip bu parça üzerinde yukarıda belirtilen işlemleri aynen tatbik ediniz.

8. Parçaları birbiri üzerine koyunuz.

9. Köşegenlerini çizip önce delik yerini tespit ediniz.

10. El breyzi ile usulüne uygun olarak deliniz.

11. Kavelayı çakınız.

12. Tezgahınızı temizleyiniz.

13. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

ORTADA KIRLANGIÇ KUYRUĞU BİNDİRME

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ

1- İşlem Parçaları 6- Çekiç 11- Gönye

2- Marangoz tezgahı 7- El breyzi 12- Iskarpela

3- El testeresi 8- Matkap ucu 13- Nişangeç

4- Metre 9- Tatbikat Resmi 14- Takoz

5- Kalem 10-El mengenesi 15- Tutkal

İŞLEM BASAMAKLARI

1- İşlem için gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız

2- Parçaları markalayınız

3- Parçayı, kesip atılacak kısım üste gelecek şekilde tezgaha el mengenesi ile bağlayınız.

4- Kesilecek yerleri el testeresi ile usulüne uygun olarak kesilmesi gereken yere kadar kesiniz.

5- Kesilen kısmı çizgiye kadar ıskarpela ile düzeltiniz.

6- Gönyeyi cumbaya dayayarak düzeltilen kısımların düzgünlüğünü kontrol ediniz.

7- İkinci işlem parçasını tezgaha tespit edip bu parça üzerinde yukarıda belirtilen işlemleri aynen tatbik ediniz.

8- Parçaları birbiri üzerine koyunuz.

9- köşegenlerini çizip kavela delik yeri tespit ediniz.

10-El breyzi ile usulüne uygun olarak deliniz.

11- Kavelayı çakınız

12- Tezgahınızı temizleyiniz.

13- İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

ARA DİREK GEÇMESİ

ÖĞRETİM ARAÇ VE GEREÇLERİ

1. İşlem parçaları 7- El breyzi 13- Iskarpela

2. Marangoz tezgahı 8- Matkap ucu 14- Nişangeç

3- El testeresi 9- 1/1 Tatbikat resmi 15- Takoz

4- Metre 10- El Mengenesi 16- Delik kalemi

5- Kalem 11 Tutkal

6- Çekiç 12- 90°lik top-gönye

İŞLEM BASAMAKLARI

1. İşlem in gerekli araç ve gereçleri tezgaha sıralayınız

2. İşlem parçasını markalayınız.

3. Alt parçayı oyulacak kısım yukarı gelecek şekilde tezgaha takoz yardımıyla el mengenesi ile bağlayınız.

Uygun delik kalemini seçerek usulüne uygun olmayacak kısmı oyunuz. Oyarken köşeleri ezmeyiniz.

5. İkinci parçayı alınacak kısım üste gelecek şekilde tezgaha bağlayınız.

5. Uçtan h/2 mesafeden b/3 kadar testere ile usulüne göre kesiniz ve kesilen kısmı ıskarpela ile usulüne uygun alınız.

7. Parçanın diğer yüzüne aynı işlem basamağını tatbik ediniz

8. Alt parçanın oyulan kısmına üst parçanın kalan kısmını aralık kalmayacak şekilde sokunuz.

9. Markalama esnasında tespit edilen yerden delmeden önce iki parçanın dikliğini gönye ile kontrol ediniz.

10. Delinecek yeri el breyzi ile dik ve usulüne uygun deliniz.

11. Ağaç kavelayı tutkallayarak usulüne uygun çakınız ve kesiniz.

12. Tezgahı temizleyiniz.

13. İşlem için gerekli araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

AĞAÇ İŞLERİNDE BİRLEŞTİRME

1. Birleştirme İle İlgili terim ve Tanımlar

1.a. Tanım: Türkçe ye “Birleştirmeler” şeklinde çevrilen ingilzce’deki “Joinery” kelimesinin eski ve sınırlı anlamı; kapı, pencere, merdiven, lambri ve benzeri inşaat içi birleştirme işlerini yapma (doğramacılık) sanatı idi. Genel olarak kullanıldığında aynı kelime;bağlamak ,birleştirmek ya da bir araya getirmek anlamına gelmektedir. Ağaç işlerinde birleştirmek; parça ölçülerini birleştirmek, büyültmek (uzunluk, genişlik veya kalınlık), parça yönlerini değiştirmek ya da parça çalışmalarını mümkün kılmak için birbirine bağlamak anlamına gelir.

Sözlüğe göre, ağaç işlerinde ek yada birleşme yeri; iki ayrı parçanın birbiri ile bağlandığı veya birleştiği yer yada kısımdır.

Ağaç işlerinde birleştirme ekleme ve montaj olmak üzere iki kısmıma ayrılır.

Sağlamlık ve örünüz, birleştirmenin temel kaliteleridir. Birleştirmede bir sıkma aracı ile tutturulur. Çiviler, vidalar, pimler, kamalar, çıtalar, oluklu madensel sıkma gereçleri, takviye lamaları ve diğer madensel gereçler ve tutkal

1.a.1. Birleştirmenin Sağlamlığı Aşağıdaki Faktörlere bağlıdır.

- Ağacın bükülmeye, kamburlaşma,a eğrilmeye, şişmeye yada çekmeye karşı direnme derecesi.

-Ağacın kuruluğu ve birleştirmenin yapımında şişme ve çekmeyi etkileyecek faktörlerden yararlanma derecesi

- Belili bir ağaçta; çivi oluklu madeni parça, kavela ve çıtalarla çalışırken dokularını sıkıştırılmaya elverişliliği.

- Tutkalın belirli ağaçlar üzerindeki etkinlik derecesi

- Birleştirmeyi meydana getiren parçaların ölçüleri

-İşçilik seviyesi

1.b Ağaç birleştirmede kullanılan terimler Şunlardır;

1.b.1. Kenar: İki yüzeyin birleşmesinden meydana gelen keskin çizgi

2. Pah: Ağacın iki yüzünü 90°C dışında bir yüzeyle birleştiren, düz olarak alınmış bir cumba

3. Kısmi Pah: Bitişik iki yüzeyi değişik meyillerde kesen cumbanın bir kısmı

4. Yanak: Zıvananın geniş yüzü yada yüzeyi

5. Köşe: Üç kenarın birleştiği nokta.

6. Kanal: Parça elyafına dik yönde açılan düz oluk.

7. Cumba: Ağacın elyaf yönündeki dar yüzeyi.

8. Yuva: Diğer parça ile birleşmesini sağlamak için, parçalardan birine açılan değişik şekillerdeki oyuk (kilit, menteşe, kanal, zıvana, kiniş v.b için)

9. Kiniş: Parçanın elyaf yönünde açılan düz oluk

10. Dilmek: Bir parçayı testere ile kesip kalınlığını azaltarak, boyu ve genişliği aynı olan iki yada daha fazla parça elde etmek

11. Zıvana dibi: Zıvana ile parça ucunun birleştiği, esas parça kalınlığının başladığı kısım.

2. Ağaç İşlerinde Birleştirme Çeşitleri

Düz Birleştirme:

Düz birleştirme ,parçalardan birinin (başını ya da cumbasını) diğerinin cumbasına, başını yada yüzüne düz olarak getirip; tutkal, çivi, vida, bağlama laması, ökçe takozu veya diğer bağlama araçları ile tespit ederek meydan getirilir. Olağan üstü bir özelliği bulunmadığından; sadece, sağlamlığın öncelik taşımadığı işlerde uygulanır.

Kavelalı Birleştirme:

Kavelalar, başlardaki zorlanmalara karşı dayanıklılık kazandırdığı ve tutkallama yüzeyini arttırdığı için; düz birleştirmelerin daha kuvvetli olması istenen yerlerde kullanılır .deliklerle tam olarak karşılaşan kavelalar, birleşecek parçaların koymadan daha iyi tutkallanmasını sağlarlar.

Çıtalı Birleştirme:

“Çıta”, dar ve ince bir ağaç parçasıdır. Kiniş ya da uygun ölçüdeki yuvalar, elyaf yönü birleşme yüzeylerine dik gelecek şekilde yerleştirilir. dönme yada bükülmeye karşı dayanaklığı artırarak, birleştirmeyi sağlamlaştırır .kapı ve lambri tablalarında ya da sağlamlığın önemli bir faktör olmadığı yerlerde kullanıldığı zaman; elyaf , genellikle çıta boyu yönündedir.

Çıtanın hazırlanmasında; önce istene kalınlık, bir parçayı biçerek elde edilir. Çıtanın elyaf yönündeki boyu, her iki parçaya açılan kiniş derinliklerinin toplamından 1 mm eksik olur.

GÖNYEBURUN BİRLEŞTİRME:

Gönye burun birleştirme, düz bir birleştirmedi. aynı genişlikteki iki paça, aynı açıda (90 ° den küçük) kesilirler ve genellikle tutkallanarak, çivi çakılarak , metal köşebent, çıta yada kavela ile birleştirilerek sağlamlaştırılırlar.

PAHLI BOY BİRLEŞTİRME

Pahlı boy birleştirme, parça boylarının uzatılmasında kullanılır. Aynı genişlik ve kalınlıktaki iki parça, birleşme yerinde en çok taşıma yüzeyinin sağlanması için dar bir açı altında (15 °kadar) kesilip alıştırılırlar.

KERTMELİ BİRLEŞTİRMELER

Kertmeli birleştirmede, genellikle kalınlık ve genişlikleri eşit olan iki parça; boş uzatma yada yön değiştirme amaçları ile, düz birleştirmenin değişik bir şekli ile birleştirilirler.

KİNİŞLİ, LAMBALI, KANALLI, YUVALI BİRLEŞTİRMELER.

Bu tip birleştirmeler de düz birleştirmenin bir uygulaması sayılır. Parçalardan birine yada her ikisine kini, kiniş yuvası, lamba kanal veya kertik açılarak, bir yada birkaç yönlü geçmeler meydana getirilir.

DÜZ DİŞLİ BİRLEŞTİRME

Bu birleştirme düz dişlerden meydana gelmiştir. Parçalardan birindeki dişler, diğerinin diş boşluklarını karşılar ve çatıldıkları zaman birbirlerine sıkıca geçerler. Şekil 12-17

KIRLANGIÇ KUYRUĞU DİŞLE BİRLEŞTİRME

Düz diş birleştirmenin değişik bir şeklidir. Burada kama şeklindeki dişler, kendilerine uygun diş boşluklarına geçerler. Dişlerin şekli, kırlangıçların açık duran kuyrukların andırır. 2.9

ZIVANA BİRLEŞTİRME

Bu tip birleştirmede, parçalardan birine açılan zıvana, diğer parçanın aynı ölçülerdeki zıvana deliğine geçer. Şekil 12-20

Daha pek çok özel . birleştirme şekilleri vardır. Bunlar, tanımları yapılan birleştirmelerin değişik uygulamaları ya da bir kaçının bir arada kullanılan çeşitleridir.

KANALLI-LAMBALI BİRLEŞTİRMELER

Lamba genellikle ağaç kalınlığının yarısı kadar açılır. Eğer işlemler makine da yapılacaksa, parça kalınlığının yarısına en yakın ölçüdeki kanal bıçağı seçilir Kanalların çoğu daire testere makinasında kanal bıçağı ile açıldığından, önce bu işlem yapılır; sonra da lamba kanala uydurulur. Lambanın meydana getirdiği tip yüzeyden dolayı bu tip birleştirme düz kanallı birleştirmeden daha sağlamdır. Kanallı-lambalı birleştirmeler; Eşya ya da çeyiz sandıklarının ön ve arkalıklarını yanları bağlamada, üst çekmece çerçevelerinin dolaplara tespitinde çekmece yan ve aralıklarında kullanılır.

KAVELALI EN BİRLEŞTİRME

Masif parça veya tahtaları yan yana eklenmesi işlemidir. Tabla elde etme metotlarının başında kavelalı en birleştirme gelmektedir

Cumba cumbaya alıştırılan parçaların cumbalarına 20-25 cm aralıkta kavela deliği açılır. Delik çapları normal olarak tahta kalınlığının 1/3’ü kadardır. delik derinliklerinin ise en az tahta kalınlığı kadar ,en çok da 2,5-3 cm olması yeterlidir.

Kavelalı birleştirme bahçe ve mutfak mobilyalarının yapılacağı sert ağaçların cumba cumbaya birleştirilmesinde kullanılır .rutubetli yerlerde kullanılacak mobilyaların tablalarının hazırlanmasında da bu birleştirme tercih edilir.

Bu birleştirmede cumbaların arasında açıklık kalmaması için deliklerin her birine hafifçe havşa açılır. Kavela boyları da iki tahtaya açılan karşılıklı delik derinlikleri toplamından 1 mm kısa kesilir ve uçların pah kırılır.

AÇIK DÜZ ZIVANA GEÇME:

Yapılması kolay ve sağlam bir birleştirmedir .bu birleştirme şekli daha çok ızgaralı çerçeve yapımında kullanılmaktadır.

Bu birleştirmede zıvana kalınlığı parça kalınlığının 1/3 ü genişliği ise parça genişliği kadar olur. Erkek ve dişi parçaların kesim işlemi el testeresi ile yapılır. Dişi zıvana ise düz kalemle düşürülür. İmalathanelerde bu işlemler makinelerle yapılmaktadır.

KIRLANGIÇ KUYRUĞU AÇIK DİŞ GEÇME

Bu birleştirmede dişler bundan önceki birleştirmelerden arklı olarak parçalardan birinin iç yüzün çizilir. Ayrıca kenarlardaki yarım dişlerle birer atlayarak diğer dişler boşaltılır. Diğer bir deyimle önce erkek dişler yapılır. sonra dişler marka edilir. Diş çizimleri Şekil 12.10 da görüldüğü gibi çizilir.

Diş yapabilmek için, birleştirilecek iki parçadan birinin maktasına karalar çizilir. Sonra gene iç yüzeyden ve bir kenardan başlayarak 1,5 kere alınır. Bundan sonra diş dipleri 3 kere, 2 kere olmak üzere bütün genişlik işaretlenerek markalama tamamlanır. Parça mengeneye dik olarak bağlanır. El testeresi veya sigara testeresi ile erkek dişler dişi parçanın kalınlık ölçü çizgisine kadar dik olarak kesilir. Daha sonra parça mengeneden sökülerek tezgah yüzeyine işkence ile yatay olarak bağlanır. Şekil 12-11 de işaretlenen kısımdır. (X) ıskarpela ile boşaltılır.

Erkek parça dişi parçanın göz kısmının ucuna dikey olarak konur. Erkek dişlere göre dişi parçanın markala işlemi yapılır. Daha sonra dişler, testere ve ıskarpela kullanılarak boşaltılır.

BİRLEŞTİRMEDE TEMEL İŞLEMLER:

Markalama: İş resmi üzerindeki çizgi ve işaretleri iş parçası üzerine çizgi ve sembollerle aktarma işlemine markalama denir. İş parçası üzerindeki bu markalama işaretleri kesme ve nişangeçte ve gönyeler kullanıldığını biliyoruz.

Nişangeçle markalama; nişangeç çubukları üzerindeki bölüntüden istenilen ölçü ayarlanıp, tespit vidası ile sıkıldıktan sonra nişangeç gövdesi sağ ele alınır. Nişangeç aynası iş parçası yüzeyine düzgün bir şekilde oturtulur. Nişangeç aynası iş parçası yüzeyine düzgün bir şekilde oturtulur .Nişangeç iğnesi ile iş parçası yüzeyine yaklaşık 45° lik bir açı ile bastırılmalıdır. Son olarak istenilen boyda, nişangeç çekilerek markalama işlemi yapılır.

Gönyelerle Markalama: İş parçası yüzeyine markalanacak yer işaretlenir. Gönye sapı bağlılığının iç kenarı iş parçasının cumbasına dayanır. Gönye laması parça yüzeyine tam yatırılır. Gönye sapı başlığı baydırarak, lamanın dış veya iç kenarı markalama işareti üzerine getirilir. Bu konumda sıkıca tutulur. Sert uçlu bir kalemle markalama yapılır.

Markalanan parçaların işlenmesi: markalanan parçalar yapılacak işlerin özelliğine göre araçlar kullanılarak şekillendirilir. Bu işlemler ağacın delinmesi, kesilmesi, uyulması alıştırılması gibi işlemlerdir.

Delme: delme işlemi yapılan işi özelliğine göre matkapla veya kesici kalemlerle yapılabilir.

Delik Kalemi ile Delik Delme: Delme işlemine daima orta kısımdan başlanmalıdır. İstenilen derinliğe inildikten sonra, islenilen, genişlik makta çizgisine göre (delik kalemi dik tutularak) delme işlemi gerçekleştirilir.

Zıvana delikleri delinirken parça, tezgahta ön mengeneye bağlanmalıdır. İşkence ve yan takozlar kullanılmak suretiyle sıkılır. Yardımcı yan takozlar parçanın yarılmasını önlerler. Delik delme işlemine deliğin ortasında ve iki taraflı olarak başlanmalıdır.

KESME: Nişangeç veya gönyelerle markalanan iş parçası el testeresi veya sırtlı el testeresi ile gerekli yerler kesilir.

Kesme işlemi; marka çizgisine teğet gelecek şekilde yapılmalıdır.

OYMA: Oyma kalemleri veya delik kalemleri ile ağaç iş parçasının şekillendirilme işlemidir. Oyma kalemleri (ıskarpela) sap kısmına avuç içi ile hafif darbeler vurularak ya da tokmakla vurularak çalışılır. Ağaçtaki deliklerin genişletilmesi veya yüzeyin çukurlaştırılarak şekillendirilmesi amacıyla yapılır.

Parçaların birbirlerine alıştırılması ve tutkallama:

Kesme, delme, işlemleri tamamlanan parçalar birbirlerine Alıştırma işlemi rende, eğe, köprü düz kesici kalemler yardımıyla yapılmaktadır. Yapılan işin özeliğine göre alıştırma aleti seçilmelidir.

tutkallanma: Piyasadan hazır olarak alınan veya atölyedeki hazırlanan tutkalın alıştırılan parça üzerine fırça veya diğer araçlarla sürülmesine tutkallama denir.

Tutkallanan yüzeyler işkence ile sıkılarak birleştirilir ve kuruması beklenir. Sıkıştırma işlemi sırasında parçaların istenilen ölçünün dışına çıkmaması için kontrol aletleri ile (gönye, şerit metre) kontrolü yapılmalıdır.